استفاده از فاضلاب برای مصارف کشاورزی

استفاده مجدد از فاضلاب در کشاورزی

در کشورهای در حال توسعه و بعضی  کشورهای صنعتی میزان آب رو به کاهش است. در نواحی خشک و نیمه خشک فاضلاب ماده ای با ارزش است و نباید به عنوان ماده زائد محسوب شود به همین دلیل استفاده از پساب فاضلاب در کشاورزی و همچنین چگونه برای آبیاری درختان و فضای سبز بسیار حائز اهمیت است.

استفاده از فاضلاب

فاضلاب حاوی آب و مواد مغذی برای گیاهان است و بهره دهی  محصولات که با فاضلاب آبیاری می شوند از محصولات که با آب آبیاری می شوند بالاتر است. همچنین باعث صرفه جویی در مصرف کود های شیمیایی می شود به عنوان مثال در مکزیک سالانه 135 دلار آمریکا به ازا هر هکتار صرفه جویی می شود که این عدد، رقم قابل توجهی برای کشاورزان محسوب می شود.

در بسیاری از کشور های جهان از فاضلاب تصفیه شده در آبیاری استفاده می شود. به عنوان مثال در فلسطین اشغالی 65 % فاضلاب برای آبیاری در کشاورزی استفاده می شود و مقدار 90% استفاده مجدد از فاضلاب تا سال 2010 هدف گیری شده است و در نواحی بیابانی آمریکا مثل آریزونا و کالیفرنیا طرح های بزرگ استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده وجود دارد.

استرالیا نیز مثال خوبی برای استفاده مجدد از فاضلاب کشاورزی از حدود 100 سال پیش شروع شده است در شهر مکزیکوسیتی تمامی فاضلاب تولیدی در آبیاری محصولات کشاورزی استفاده مجدد می گردد.

با افزایش کمبود آب، رقابت مصرف شهری و کشاورزی تشدید می گردد. در آینده نه چندان دور باید از آب برای مصارف شهر ها و از فاضلاب تصفیه شده برای مصارف کشاورزی استفاده شود. این حقیقت که فاضلاب به عنوان بخشی از منابع اجتماع است بایستی درک شده و  مخصوصا در مواقع خشکسالی برای آن برنامه ریزی شود.

Beaumont در سال 2000 با آنالیز میزان دسترسی به منابع آب و استفاده آن در خاورمیانه در یافت که میزان درآمد حاصله به ازا مصرف هر متر مکعب آب در صنعت و بخش خدمات

200 برابر بیشتر از میزان آن در بخش کشاورزی است، لذا با افزایش کمبود آب، بسیاری از کشور ها آب آبیاری کشاورزی را به مصارف در حال رشد شهری اختصاص خواهند داد. لذا در چنین شرایطی به عنوان یکی از منابع اصلی برای آبیاری در مناطق اطراف شهر های کشور های در حال توسعه محسوب می گردد، البته چنین وضعیتی در حال حاضر نیز وقوع پیوسته است اما در آینده نزدیک بسیار شدیدتر خواهد بود.

راهنمای ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح های استفاده مجدد پساب فاضلاب ( بر اساس قوانین ایالات متحده فدرال و ایالات کالیفرنیا تدوین شده که در سایر نقاط نیز قابل استفاده است) توسط Asano & Ksano در سال 1996 تدوین شده است.

"استراتژی بازیافت آب کویین لند" یک سند بسیار کاربردی برای بخش های دولتی مسئول برنامه ریزی استفاده از فاضلاب محسوب می شود. کویین لند یک ایالت گرمسیر استرالیا است که جمعیت آن طی 20 سال آینده 40% افزایش خواهد یافت بنابراین فشار زیادی به منابع آب موجود تحمیل خواهد شد.

البته اگر فاضلاب تصفیه شده ( یا حتی تصفیه نشده) به رود خانه تخلیه شود. نهایتا در پایین دست برای مصارف آبیاری یا شهری مورد استفاده قرار می گیرد که به آن " استفاده مجدد غیر مستقیم" گفته می شود. از فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری محصولات یا پروش آبزیان قبل از تخلیه به رودخانه استفاده می گردد.

استفاده مجدد فاضلاب در کشور های اسلامی

در سال 1978 انجمن رهبری علمای اسلامی عربستان سعودی فتوای درباره استفاده مجدد از فاضلاب منتشر کرد. قبل از صدور این فتوا، این موضوع که آیا فاضلاب تصفیه شده از نظر اسلام پاک است یا نه، مورد ابهام بود و استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری محصولات کشاورزی، اماکن تفریحی و فضای سبز شهری با اکراه انجام می شد.

براساس (1983) Froop and Aansari با سه روش زیر می توان فاضلاب ناپاک را به آب پاک تبدیل نمود:

• خود پالایی آب ( به عنوان مثال حذف ناخالصی ها با ته نشینی).
• افزودن آب پاک به میزان کافی جهت رقیق شدن ناخالصی ها
• حذف ناخالصی ها با گذشت زمان یا تحت تأثیر عوامل فیزیکی (مانند نور خورشید و باد).

موارد اول و سوم مشابه عملیاتی است که در فرآیند های تصفیه مدرن ( مخصوصا برکه های تثبیت فاضلاب) رخ می دهد.

حفاظت از بهداشت عمومی

آبیاری محصولات کشاورزی با فاضلاب تصفیه نشده ( علی رغم تمایل کشاورزان به استفاده از آن به دلیل غنی بودن فاضلاب از مواد مغذی و مواد آلی ) به دلیل اینکه باعث ایجاد بیماری برای کارکنان شاغل در مزارع تحت آبیاری با فاضلاب تصفیه نشده و همچنین مصرف کنندگان محصولات کشاورزی که به صورت خام مصرف می شوند (به خصوص محصولات سالادی و سبزیجات که به صورت خام مصرف می شوند) توصیه نمی شود. خطرات بهداشتی فاضلاب خانگی بسیار بیشتر است.

خطرات بهداشتی واقعی و بالقوه

برای ایجاد یک خطر واقعی ناشی از آبیاری محصولات کشاورزی با فاضلاب، شرایط زیر بایستی تأمین گردد:

1. دوز عفونی یک عامل بیماری زا مدفوعی به مزرعه وارد شود
2. دوز عفونی به یک میزبان انسانی برسد.
3. میزبان به عفونت آلوده شود.
4. عفونت باعث ایجاد بیماری بشود ( یا اینکه منقل گردد).

اگر فقط 3 مورد از 4 مورد فوق اتفاق رخ دهد، خطر حاصله منحصرا یک ریسک بالقوه بوده و ریسک واقعی محسوب نمی گردد (همچنین از این 4 مرحله می توان در برسی استفاده مجدد فاضلاب در پرورش آبزیان به جای مزرعه جایگزین خواهد شد).

نکته نهایی و بسیار مهم اینکه، استفاده از فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری از حیث اهمیت بهداشت عمومی بسیار مهم است. زیرا در غیر این صورت موجب ایجاد مخاطرات بالاتر از آنچه مردم تا کنون با آن مواجه شده است، می گردد. که از آن جمله شیوع و گسترش بیماری با شدت فزونتر عفونت بالا تر از حدی که مقدار (زمینه) نامیده می شود، می باشد.

آبیاری محدود و نا محدود

آبیاری محدود به آبیاری تمام محصولات کشاورزی به استثنای محصولات سالادی و سبزیجات که به صورت خام مصرف می شوند، اطلاق می شود. آبیاری نامحدود، حتی آبیاری محصولات سالادی و سبزیجات که به صورت نپخته مصرف می شوند را نیز شامل می شود. این طبقه بندی دو گروه متفاوت از مردم در معرض را شامل می گردد.

در مورد آبیاری محدود، حفاظت سلامت کارگران شاغل در مزارع آبیاری شده با فاضلاب بازی می نمایند و همچنین جوامع مجاور ( ممکن است تحت فشار باشند)، ضروری است و در مورد آبیاری نامحدود، سلامت مصرف کنندگان محصولات کشاورزی بایستی حفظ شود.

شرکت زادآب به عنوان تولیدکننده تجهیزات آب و فاضلاب آماده ارائه مشاوره رایگان به شما عزیزان می باشد. در صورت نیاز به مشاوره با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید.

55256411 - 0912-4349929

نوشتن دیدگاه